7. อาณิสุตฺตวณฺณนา

[229] สตฺตเม ทสารหานนฺติ เอวํนามกานํ ขตฺติยานํฯ เต กิร สตโต ทสภาคํ คณฺหิํสุ, ตสฺมา ‘‘ทสารหา’’ติ ปญฺญายิํสุฯ อานโกติ เอวํลทฺธนาโม มุทิงฺโคฯ หิมวนฺเต กิร มหากุฬีรทโห อโหสิฯ ตตฺถ มหนฺโต กุฬีโร โอติณฺโณติณฺณํ หตฺถิํ ขาทติฯ อถ หตฺถี อุปทฺทุตา เอกํ กเรณุํ สกฺกริํสุ ‘‘อิมิสฺสา ปุตฺตํ นิสฺสาย อมฺหากํ โสตฺถิ ภวิสฺสตี’’ติฯ สาปิ มเหสกฺขํ ปุตฺตํ วิชายิฯ เต ตมฺปิ สกฺกริํสุฯ โส วุทฺธิปฺปตฺโต มาตรํ ปุจฺฉิ, ‘‘กสฺมา มํ เอเต สกฺกโรนฺตี’’ติ? สา ตํ ปวตฺติมาจิกฺขิฯ โส ‘‘กิํ มยฺหํ กุฬีโร ปโหติ? เอถ คจฺฉามา’’ติ มหาหตฺถิปริวาโร ตตฺถ คนฺตฺวา ปฐมเมว โอตริฯ กุฬีโร อุทกสทฺเทเนว อาคนฺตฺวา ตํ อคฺคเหสิฯ มหนฺโต กุฬีรสฺส อโฬ, โส ตํ อิโต วา เอตฺโต วา จาเลตุํ อสกฺโกนฺโต มุเข โสณฺฑํ ปกฺขิปิตฺวา วิรวิฯ หตฺถิโน ‘‘ยํนิสฺสาย มยํ ‘โสตฺถิ ภวิสฺสตี’ติ อมญฺญิมฺหา, โส ปฐมตรํ คหิโต’’ติ ตโต ตโต ปลายิํสุฯ

อถสฺส มาตา อวิทูเร ฐตฺวา ‘‘มยํ ถลนาคา, ตุมฺเห อุทกนาคา นาม, นาเคหิ นาโค น วิเหเฐตพฺโพ’’ติ กุฬีรํ ปิยวจเนน วตฺวา อิมํ คาถมาห –

‘‘เย กุฬีรา สมุทฺทสฺมิํ, คงฺคาย ยมุนาย จ;

เตสํ ตฺวํ วาริโช เสฏฺโฐ, มุญฺจ โรทนฺติยา ปช’’นฺติฯ

มาตุคามสทฺโท นาม ปุริเส โขเภตฺวา ติฏฺฐติ, ตสฺมา โส คหณํ สิถิลมกาสิฯ หตฺถิโปโต เวเคน อุโภ ปาเท อุกฺขิปิตฺวา ตํ ปิฏฺฐิยํ อกฺกมิฯ สห อกฺกมนา ปิฏฺฐิ มตฺติกภาชนํ วิย ภิชฺชิฯ อถ นํ ทนฺเตหิ วิชฺฌิตฺวา อุกฺขิปิตฺวา ถเล ฉฑฺเฑตฺวา ตุฏฺฐรวํ รวิฯ อถ นํ หตฺถี อิโต จิโต จ อาคนฺตฺวา มทฺทิํสุฯ ตสฺส เอโก อโฬ ปฏิกฺกมิตฺวา ปติ, ตํ สกฺโก เทวราชา คเหตฺวา คโตฯ

อิตโร ปน อโฬ วาตาตเปน สุกฺขิตฺวา ปกฺกลาขารสวณฺโณ อโหสิ, โส เทเว วุฏฺเฐ อุทโกเฆน วุยฺหนฺโต ทสภาติกานํ ราชูนํ อุปริโสเต ชาลํ ปสาราเปตฺวา คงฺคาย กีฬนฺตานํ อาคนฺตฺวา ชาเล ลคฺคิฯ เต กีฬาปริโยสาเน ชาลมฺหิ อุกฺขิปิยมาเน ตํ ทิสฺวา ปุจฺฉิํสุ ‘‘กิํ เอต’’นฺติ? ‘‘กุฬีรอโฬ สามี’’ติฯ ‘‘น สกฺกา เอส อาภรณตฺถาย อุปเนตุํ, ปริโยนนฺธาเปตฺวา เภริํ กริสฺสามา’’ติ? ปริโยนนฺธาเปตฺวา ปหริํสุฯ สทฺโท ทฺวาทสโยชนํ นครํ อวตฺถริฯ ตโต อาหํสุ – ‘‘น สกฺกา อิทํ ทิวเส ทิวเส วาเทตุํ, ฉณทิวสตฺถาย มงฺคลเภรี โหตู’’ติ มงฺคลเภริํ อกํสุฯ ตสฺมิํ วาทิเต มหาชโน อนฺหายิตฺวา อปิฬนฺธิตฺวา หตฺถิยานาทีนิ อารุยฺห สีฆํ สนฺนิปตนฺติฯ อิติ มหาชนํ ปกฺโกสิตฺวา วิย อาเนตีติ อานโก ตฺเววสฺส นามํ อโหสิฯ